Μαρία Γαβαλά, Από γυαλί, Κέδρος 2011.
Πέρα από τα γυαλιστερά εξώφυλλα που υπερχειλίζουν τους πάγκους κεντρικών βιβλιοπωλείων και τοπικών σουπερμάρκετ, η εκδοτική σεζόν του φετινού καλοκαιριού χαρακτηρίζεται κι από μια πληθώρα νέων τίτλων από τον ΚΕΔΡΟ. Το γεγονός της έντονης παρουσίας ενός σοβαρού εκδοτικού οίκου θα ήταν πολύ θετικό αν η ποσοτική αύξηση ήταν ευθέως ανάλογη της ποιοτικής. Δυστυχώς, την τελευταία χρονιά, λίγα είναι τα έργα που θα άντεχαν σε μια αυστηρή κριτική ανάγνωση, με βάση τη λογοτεχνική τους αξία, κι όχι με βάση τις δημόσιες σχέσεις που μπορεί να διασφαλίσουν σε έναν οίκο πεζογραφούντες δημοσιογράφοι. Κατά πόσο βέβαια θα πρέπει να επιλέγει ένας εκδοτικός οίκος κείμενα με βασικό κριτήριο την προώθηση που οι ίδιοι οι συγγραφείς τους θα του εξασφαλίσουν, είναι ένα ερώτημα που αφορά, δυστυχώς, ικανή μερίδα του εκδοτικού μας χώρου.
Ως εκ τούτου, είναι ενθαρρυντικό να συναντά κανείς το νέο βιβλίο της Μαρίας Γαβαλά στην πρόσφατη εκδοτική παραγωγή του ΚΕΔΡΟΥ. Η συλλογή διηγημάτων Από γυαλί, χαρακτηρίζεται από την κύρια αρετή και των προηγούμενων βιβλίων της: καθαρή γραφή, ακριβής στις περιγραφές της, κι όμως ανεπιτήδευτη, δίχως την τεχνητά λαϊκότροπη γλώσσα, την αναμεμειγμένη με μια άχαρη δόση λογιοτατισμού στην οποία καταφεύγουν πλέον διάφοροι συγγραφείς της μόδας. Η καθαρότητα της γραφής συνάδει με την καθαρότητα της ιδέας που καθοδηγεί την συγγραφή της κάθε ιστορίας. Κι επειδή αρκετές από τις ιδέες της Γαβαλά είναι όντως ενδιαφέρουσες, ο αναγνώστης αισθάνεται ότι διαβάζει, αν μη τι άλλο, ένα σοβαρό έργο.
Η δική μου, ωστόσο, εμπειρία ανάγνωσης της συλλογής περιείχε κάτι το οποίο δεν είναι εύκολο να ορίσω, αλλά θα μπορούσα να το εκφράσω ως εξής: όσο προχωράει η κάθε ιστορία, τόσο ατονεί.
Αυτό μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες. Ένας είναι η έλλειψη σαφούς εστίασης σε ένα πρόσωπο ή σε ένα -έστω και σύνθετο- συμβάν, με αποτέλεσμα αφενός ο αναγνώστης να αισθάνεται κάποιες φορές μετέωρος ως προς τη σημασία των γεγονότων, κι άλλες φορές αβέβαιος για το ‘κεντρικό νόημα’ της ιστορίας (οδηγώντας, λ.χ. σε αμηχανία την ιδέα του διηγήματος ‘Αξιοπρέπεια’). Ένας άλλος παράγοντας είναι η διαρκής παρέμβαση εσωτερικών μονολόγων που άλλοτε παίζουν ενεργό ρόλο στην ιστορία, κι άλλοτε απλώς την ‘εξουδετερώνουν’ καθόσον επεξηγούν στοιχεία τα οποία ο προσεκτικός αναγνώστης θα μπορούσε, νομίζω, να συλλάβει μόνος του (ακυρώνοντας το ενδιαφέρον σκεπτικό που υπόκειται του τελευταίου διηγήματος ‘Αρμονία’).
Ικανοποιητικό αφηγηματικά είναι το ομότιτλο ‘Από γυαλί’, όπου η συγγραφέας συνδυάζει εύστοχα τον τίτλο με την κατακλείδα φράση του διηγήματος. Αξιόλογο και το διήγημα ‘Κουαρτέτο’ με το οποίο ανοίγει η συλλογή, για κάποιες από τις εικόνες που δημιουργεί. Το διήγημα που μου άρεσε ήταν το ‘Βολτούλες’: έχει μια έξυπνη ιδέα, πειστικούς διαλόγους, και πετυχαίνει την ανατροπή -στοιχείο που απουσιάζει από τα περισσότερα της συλλογής.
Γενικότερα, οι ιστορίες, παρά την άρτια περιγραφή διαφόρων συμβάντων, στερούνται κορύφωσης. Ίσως γιατί από τις περισσότερες λείπει κάτι καίριο για ένα διήγημα: το δυνατό τέλος.
Παρ’ όλα αυτά πιστεύω ότι είναι ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί από όσους παρακολουθούν τη σοβαρή ελληνική πεζογραφία.
